10 تخلف پرتکرار مهندسان ناظر و پیامدهای حقوقی آن‌ها
تخلفات ساختمانی و طرح شکایت بر علیه عاملان آن، بخش بزرگی از پرونده های حقوقی و قضایی را تشکیل می دهد. یکی از موارد شایع و پرتکرار در دعاوی حقوقی که در محاکم مطرح است، شکایت از مهندسان ناظر به دلیل بی توجهی به حقوق شهری و شهرسازی است.
مطابق ماده ۳۳ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین‌نامه‌های مربوطه، مهندس ناظر مسئول است تا اجرای عملیات ساختمانی بر اساس پروانه صادره، نقشه‌های مصوب و ضوابط فنی انجام شود. کوتاهی در این وظیفه می‌تواند پیامدهای جدی حقوقی و انتظامی به دنبال داشته باشد؛ از جمله شکایت در کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری یا تشکیل پرونده در دادگاه‌ها و شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی.
در این نوشتار به 10 مورد از تخلفات پرتکرار مهندسان ناظر اشاره می‌کنیم که بیشترین منجر به شکایت و محکومیت شده‌اند.
۱. حذف پارکینگ
شرح تخلف: بی‌دقتی در طراحی و اجرای پارکینگ، مانند رعایت نکردن فاصله ستون‌ها یا جانمایی نادرست خودروها، که منجر به حذف فضای پارکینگ می‌شود.
پیامد حقوقی: کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری مالک را به جریمه‌های سنگین محکوم می‌کند و مالک می‌تواند علیه ناظر معمار یا مجری اقامه دعوا کند.
مبنای قانونی: بند ۲۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها و مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان.
۲. عدم رعایت درز انقطاع
شرح تخلف: اجرا نکردن درز انقطاع در ساختمان‌های بتنی و فلزی.
پیامد حقوقی: افزایش خطر تخریب در زلزله و مسئولیت ناظر سازه، معمار و نقشه‌بردار.
مبنای فنی: مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (بارهای وارد بر ساختمان).
۳. عدم رعایت بَر و کف ساختمان
شرح تخلف: تجاوز به معبر عمومی یا افزایش ارتفاع غیرمجاز ساختمان به دلیل عدم کنترل تراز کف.
پیامد حقوقی: طرح پرونده در کمیسیون ماده ۱۰۰ و صدور حکم تخریب یا جریمه.
مسئولیت: ناظر نقشه‌بردار (و در نبود او، ناظر معمار).
۴. نصب غیراستاندارد آسانسور
شرح تخلف: بی‌توجهی به الزامات نصب آسانسور یا استحکام شاسی‌کشی.
پیامد حقوقی: در صورت سقوط آسانسور، مسئولیت مشترک ناظر سازه و سایر ناظران.
مبنای فنی: مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان (آسانسورها و پلکان برقی).
۵. عدم اجرای اسکوپ در نما
شرح تخلف: نصب سنگ نما بدون اسکوپ یا استفاده از ملات نامناسب.
پیامد حقوقی: سقوط سنگ و بروز خسارت‌های جانی و مالی، شکایت کیفری و مدنی علیه ناظر.
مبنای فنی: مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان (مصالح و فرآورده‌های ساختمانی).
۶. عدم نصب کلید محافظ جان (RCD)
پیامد حقوقی: بروز برق‌گرفتگی و مسئولیت ناظر تأسیسات برقی.
مبنای فنی: مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان.
۷. عدم اجرای دریچه تبادل هوا
شرح تخلف: بی‌توجهی به تهویه صحیح در موتورخانه یا محل نصب بخاری‌ها.
پیامد حقوقی: بروز حوادث «مرگ خاموش» و محکومیت مهندس ناظر.
مبنای فنی: مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان (تأسیسات گاز طبیعی).
۸. اجرای نامناسب اسکلت بتنی
شرح تخلف: عدم کنترل مقاطع قبل از بتن‌ریزی یا بی‌توجهی به دیتیل‌های اجرایی.
پیامد حقوقی: الزام به طرح تقویت یا مسئولیت در بروز خسارات ناشی از زلزله.
مبنای فنی: مبحث نهم مقررات ملی ساختمان (سازه‌های بتن‌آرمه).
۹. عدم رعایت اصول ایمنی در کارگاه
شرح تخلف: کار در ارتفاع بدون تجهیزات ایمنی، سقوط مصالح یا بازشوهای بدون حفاظ.
پیامد حقوقی: در صورت وقوع حادثه کارگاهی، مسئولیت انتظامی و کیفری متوجه ناظر است.
مبنای فنی: مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کارگاه).
۱۰. صدور پایان‌کار بدون اصلاح تخلفات
شرح تخلف: تأیید پایان‌کار با وجود تخلفات دسته ۳ و ۴.
پیامد حقوقی: مسئولیت حقوقی و انتظامی ناظر و مجری در قبال خسارات آتی.
مبنای قانونی: آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰۰ شهرداری و دستورالعمل‌های سازمان نظام مهندسی.
قانون شهر:
بی‌توجهی به مسائل فنی و ایمنی هرچند کوچک، می‌تواند زمینه‌ساز حوادث تلخ و محکومیت‌های سنگین شود. مهندس ناظر باید همواره مراقب باشد که کوتاهی در گزارش‌دهی و صدور دستور کار، منجر به مسئولیت حقوقی او نشود. صدور تذکر کتبی و مکاتبات رسمی با شهرداری یا مالک، مهم‌ترین ابزار رفع مسئولیت ناظر است.
